23 marzec 2024

0 km

Podczas tego wyjazdu jesteśmy niestety niewolnikami czasu. Faktycznie nie była to wyprawa przygotowywana z dużym wyprzedzeniem, niewiele osób o niej wiedziało. Zebraliśmy się bardzo szybko, małą grupą i bez większego przygotowania ruszyliśmy w nieznane. Tym nieznanym oczywiście był Irak i jego wspaniała kurdyjska część. Potraktowaliśmy ten krótki wypad jako rekonesans pod przyszły powrót w te rejony, ale już dłuższy i także głębiej w terytorium federalnego Iraku.

Na razie pozostaje nam szybki powrót do Polski. Wybieramy zatem sobie tylko jeden punkt – Edirne i do niego zmierzamy. Cała trasa prowadzi dobrymi tureckimi autostradami. Ankara, Stambuł i przygraniczne Edirne. Docieramy wieczorem, pozostaje nam spacer po mieście, dobre jedzenie i oczywiście wizyta w prawdziwym tureckim hammamie. Dobrze, że zachowałem opisaną kolejność, bo gdyby hammam był pierwszy to nie starczyłoby sił ani na spacer, ani na posiłek.

Po rewelacyjnym odprężeniu w łaźni każdy grzecznie położył się spać.

Nocleg w Edirne.

21 - 22 marzec 2024

0 km

Po męczącej nocy musieliśmy trochę odpocząć i dłużej się wyspać. Przed nami duże dystanse w Turcji i musimy umiejętnie wybierać miejsca do obejrzenia. W tym pięknym i obfitującym w zabytki i atrakcje kraju nie da się wszystkiego zobaczyć podczas jednego wyjzadu. Dodatkowo trzy tygodnie to bardzo krótki jak dla nas czas więc musimy się streszczać i działać wybiórczo.

Jako dzisiejszy punkt docelowy obraliśmy Sanliurfę. Wyruszyliśmy przed południem; w Cizre zjedliśmy smaczne śniadanie i jadąc dobrymi tureckimi autostradami wieczorem dotarliśmy do Sanliurfy. Zwiedzanie zostawiliśmy na następny dzień.

Rano podzieliliśmy się na dwie grupy. Jedna pojechała do Gobekli Tepe na północny-wschód od Sanliurfy. Znajduje się tam stanowisko archeologiczne wpisane na listę UNESCO. Kryje one pozostałości prehistorycznego sanktuarium, ale jest też miejscem, w którym narodziły się najstarsze cywilizacje, powstało rolnictwo i z tego miejsca wiedza ta rozprzestrzeniała się na cały świat. Badania archeologiczne prowadzone są dopiero od 1994 roku więc przed nami jeszcze dużo nowych odkryć.

Druga grupa wybrała się do Muzeum Archeologicznego i Muzeum Mozaiki. Te dwa obiekty znajdują się blisko siebie i można kupić łączony bilet. Muzeum Archeologiczne jest na światowym poziomie, w ciekawy i zrozumiały sposób przedstawia historię człowieka i osadnictwa w tych rejonach od paleolitu do czasów współczesnych. Muzeum w sposób bardziej przejrzysty niż wykopaliska ukazuje historię człowieka na tych terenach i ekspansję wszystkich zdobyczy cywilizacyjnych na inne rejony Europy i Azji.

Po dawce wiedzy ruszyliśmy w dalszą drogę, jechaliśmy do 22.00 i zatrzymaliśmy się stacji benzynowej.

Noclegi w Sanliurfie i na trasie. 

20 marzec 2024

0 km

Rano cały czas trwały przygotowania do wieczornych uroczystości. Zjeżdżały się setki samochodów z celebrantami. My obraliśmy inny kierunek i wyjechaliśmy z Akry. Uznaliśmy, że warto się pokręcić po okolicy i jeszcze coś pooglądać, a później na wieczór wrócić na imprezę. Parkowaliśmy z dala od centrum i ewentualnie jeden mniejszy pojazd by się gdzieś wcisnął, ale mój i tak nie miał szans.

Ruszyliśmy do Kanionu Dore – cudowne miejsce z zapierającym dech kanionem nad rzeką Bradost, nazywaną po kurdyjsku Sidekan. Po sesjach fotograficznych pojechaliśmy do Barzan – miasta z którego pochodzi założyciel rodu Barzanich Ahmed Barzani oraz Mustafa Barzani – przywódca Kurdów, założyciel Demokratycznej Partii Kurdystanu i bojownik o niepodległość Kurdystanu. 

Mimo niedużych dystansów tutaj w górach czas nam szybko minął i musieliśmy wracać do Akry. Do miasta wjechaliśmy gdy już było zamknięte centrum. Toyota jeszcze się wcisnęła w okolice niedalekie centrum, z moimi gabarytami nie miałem szans. Pozostał mi tylko transport taksówką, który okazał się bardzo korzystny. Kierowca informując, że wiezie turystów został wpuszczony do ścisłego centrum i nie musieliśmy robić kilometrów, aby dostać się do dobrych puntów obserwacyjnych. Niestety pogoda była nieciekawa, cały czas lało i było bardzo zimno. Miejscowi opowiadali, że od 20 lat nie było tak niesprzyjających warunków. Największe atrakcje tej imprezy, czyli pokazy pirotechniczne i ogólnie związane z ogniem zdecydowanie nie wypaliły. Po godzinie 20.00 większość uczestników zaczęła wracać do samochodów. My również uznaliśmy, że wracamy. Po dobrym posiłku zrobiliśmy „burzę mózgów” i uznaliśmy, że ruszamy w drogę powrotną. W drodze powrotnej było jeszcze trochę atrakcji, ale ze względu, że byliśmy w Akrze to nie były one po naszej trasie. Nie ma problemu, jeszcze tutaj wrócimy.

O 21.00 wystartowaliśmy w stronę tureckiej granicy. Wszystko przebiegało bez problemu z wyjątkiem bardzo trudnego spotkania z jednym policjantem, który był prawdziwym służbistą i musieliśmy długo negocjować, aby nas puścił. Co ciekawe była to sytuacja związana z naszym złamaniem przepisów i nie było żadnych kwestii łapówkarskich. Ostatecznie się udało i o 3.00 nad ranem wjechaliśmy na przejście graniczne. Granica sprawnie i bez problemów, jedynie Turcy jak zwykle mieli dylemat z wpuszczeniem moich dwóch pojazdów. Te problemy Turcy mają zawsze na granicach wschodnich gdyż od strony Bułgarii wjeżdżanie więcej niż jednego pojazdu zarejestrowanego na tą samą osobę jest płynne. Od strony Iranu, Iraku i Gruzji potrzebne są dodatkowe papiery, ale są one do ogarnięcia na bieżąco.

Wjeżdżamy do Turcji i o 5.00 rano wykończeni zatrzymujemy się w Silopi na nocleg. 

Nocleg w Silopi.

19 marzec 2024

0 km

Za cel obieramy miasto Akra. Tutaj co roku obchodzony jest Nowruz czyli „nowy dzień”. Tradycyjne irańskie święto nowego roku obchodzone w dniu równonocy wiosennej. Pierwotnie celebrowane tylko w Iranie, obecnie w wielu krajach świata, a od 2010 roku wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Akra jest stolicą tego święta i z całego Iraku co roku zjeżdżają tysiące osób celebrujących to wydarzenie. W tym roku obchody odbywają się 20 marca, zjeżdża się większość administracji kurdyjskiej na czele z Prezydentem Autonomii Necherwanem Idris Barzanim.

My też chcieliśmy zobaczyć te obchody, ale nie mieliśmy wiedzy jak to będzie wyglądało, jak będzie z bezpieczeństwem oraz jakich tłumów możemy się spodziewać. 

Po śniadaniu wyruszyliśmy z Irbilu i pojechaliśmy w stronę granicy z Iranem. Po drodze mieliśmy kilka atrakcji: wodospad Gali Ali Bag, wodospad Bekhal. Na koniec dojechaliśmy do Rawanaduz z rewelacyjnym wąwozem o tej samej nazwie. 

W tych górzystych rejonach Kurdystanu jest bardzo wiele atrakcji i warto poświęcić im więcej czasu. Nasz czas był ograniczony, a dodatkowo nie wiedzieliśmy jak to będzie z tą imprezą w Akrze. Na dzień przed Nowruz wieczorem docieramy do Akry. Zwiedzamy całe miasto, którego najciekawszą cześcią jest „starówka”. Przygotowania do imprezy idą pełną parą, trwa budowa estrady dla oficjeli, zarezerwowane są wszystkie miejsca noclegowe. Problemem jest tylko pogoda. Od kilku dni mocno pada, a na jutro prognoza przewiduje ogromne opady trwające cały dzień. Nowruz to święto ognia, pokazów pirotechnicznych i spędzanie miłego czasu na wolnym powietrzu. Przy takiej prognozie może to być problem. 

Czekamy do jutra i zobaczymy jak to będzie.

Nocleg w Akrze.

17 - 18 marzec 2024

0 km

Rano ruszamy na zwiedzanie Kurdystanu. Przed nami, po drodze do Irbilu jest kilka atrakcji. W stolicy Kurdystanu zatrzymamy się na kilka dni, ale wracać będziemy inną trasą więc musimy to „zaliczyć” teraz.

Pierwszy po drodze Klasztor Rabban Hormizd założony w 640 roku przez Asyryjski Kościół Wschodu jest bardzo ważnym miejscem dla chrześcijan wschodniego obrządku. Wzniesiony jest na wysokich skałach i również częściowo w nich wykuty. Mimo wielkiej wagi tego miejsca turystami byliśmy tylko my i mała grupa Niemców. Bardzo ciekawy obiekt, który na szczęście ustrzegł się barbarzyństwa Daesh. Oddziały kurdyjskie do dzisiaj pilnują wjazdu do klasztoru, a także całej miejscowości. 

Kilkadziesiąt kilometrów dalej mamy Lalish – świętą miejscowość Jazydów. Jazydyzm to monoteistyczna religia utworzona w XII wieku będąca mieszanką islamu, wierzeń irańskich, kurdyjskich, judaistycznych, zaratusztrianizmu. Miejsce bardzo ważne dla Jazydów i w przeciwieństwie do Klasztoru Rabban Hormizd wypełnione ludźmi i życiem. Nam jako „innowiercom” do niektórych miejsc wstęp był wzbroniony, ale obserwowanie miejscowych i pielgrzymów było interesujące.

Wieczorem docieramy do Irbilu, znajdujemy odpowiednie miejsca noclegowe i oglądamy miasto.

Mezopotamia, Babilonia, dorzecze Eufratu i Tygrysu to miejsce, w którym narodziła się pierwsza cywilizacja, ale również w tych rejonach znajdujemy pierwsze ślady bytności człowieka współczesnego.

Zatem Irbil też nie jest zwykłym miastem. Irbil to jedno z najstarszych miast na świecie, zamieszkiwane nieprzerwanie od ponad 8 000 lat. Prawdopodobnie jest to najstarsza osada ludzka, gdyż w pobliżu odkryto także ślady neandertalczyków.

Będziemy mieli tutaj co robić.

Noclegi w Irbil.

16 marzec 2024

0 km

Rano pokręciliśmy się jeszcze po Mardin, wypiliśmy kawę i ruszyliśmy na granicę. Przed nami nieznana nam granica. Mimo, że mamy przyjazne stosunki z Kurdami i traktują nas jako przyjaciół to zawsze jest lekkie podniecenie gdy przekraczamy nową granicę.

Strona turecka była standardowa; z tą różnicą, że należy sporządzić listę pasażerów każdego pojazdu i wręczyć ją przy kontroli paszportowej. Ta procedura jest przy wjeździe i wyjeździe z Turcji (przynajmniej na tej granicy). 

Strona iracka tak jak się spodziewałem była bardzo miła. Najpierw stemple do paszportów na podstawie wyrobionych wcześniej internetowych wiz, później procedura celna dopuszczenia pojazdów. Wszystko trwało około godziny bez żadnych opóźnień lub celowego przedłużania czynności granicznych. Po godzinie wyjeżdżamy z terminala granicznego i „welcome to Kurdistan”.

Gdy wjeżdżaliśmy ruch osobowy nie był duży natomiast ciekawostką były setki cystern jeżdżących non stop przez granicę i wywożących produkty naftowe produkowane na terytorium irackiego Kurdystanu. W stronę Turcji jedyną możliwością jest transport drogowy; Kurdystan z tego korzysta i są to jego znaczące wpływy budżetowe niezależne od budżetu federalnego.

Pierwszym kurdyjskim miastem jest Zachu gdzie dokonujemy zakupu waluty na miejscowym bazarze i tankujemy taniej ropy. Od razu jest pięknie: wspaniali ludzie, pyszne jedzenie, tania ropa.

Nocleg planujemy w Duhok więc ruszamy dalej, aby za dnia wyszukać dobre miejsce. Obóz rozkładamy koło zapory i ruszamy na wieczorny obchód miasta.

Nocleg przy zaporze.

14 - 15 marzec 2024

0 km

Rano wyruszyliśmy „zaatakować” Nemrut Dagi. Asfaltowa droga kończy się przy hotelu kilka kilometrów od szczytu. O tej porze roku wszystko jest pozamykane więc nawet nie mogliśmy liczyć na herbatę. Podjazd pod szczyt nie jest bardzo wymagający, ale przy moich gabarytach zakręty musiałem brać na kilka razy. Ostatecznie dojeżdżamy do zakrętu, za którym są już metrowe zaspy. Do „głów” dochodzimy na pieszo. Jest zimno i bardzo wietrznie; krótka sesja fotograficzna i schodzimy do ciepłych samochodów. 

Jazda po górskich serpentynach bardzo nas spowalnia, dzisiaj pokonujemy tylko 230 km i wieczorem docieramy do Siverek. Biwak rozkładamy na miejskim kempingu. 

Następnym celem jest Mardin, stolica regionu i ciekawe miasto na naszej trasie do Iraku. Zabytkowa miejscowość z mieszanką Kurdów, Arabów, Syryjczyków. Położone na stromym zboczu z widokiem na równiny Mezopotamii. Najbardziej atrakcyjne historyczne centrum znajduje się na najwyższym poziomie i w sumie ograniczone jest do dwóch ulic. Krążąc po nich możemy obejrzeć meczety, medresy, twierdzę, dawne kościoły syryjskich chrześcijan. Wśród kamiennych zaułków ulic kryją się sklepiki, bazar, kawiarnie i restauracje. Mimo, że miasto ma ponad 130 000 mieszkańców to historyczne centrum jest bardzo ścisłe i łatwe do obejrzenia. 

Z Mardin mamy tylko 200 km do granicy irackiej.

Noclegi na kempingach.

13 marzec 2024

0 km

Złapaliśmy już rytm podróży. Jako następny cel obieramy szczyt Nemrut Dagi. Jest to jedno z ważniejszych stanowisk archeologicznych w Turcji, miejsce wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Znajduje się tutaj zespół świątynny zbudowany przez króla Antiocha I około 62 r.p.n.e. Usypany jest tutaj kurhan z komorą grobową, ale najbardziej charakterystyczne są rzeźby postaci Antiocha I i jego braci i sióstr. Obecnie są widoczne tylko głowy postaci, które uległy zniszczeniu po trzęsieniu ziemi. Te charakterystyczne posągi pojawiają się na wielu folderach reklamujących wypoczynek w Turcji. 

Początkowo nasz plan zakładał, że rozlokujemy się w okolicy Nemrut Dagi, ale temperatura i wysokość około 2 000 m.n.p.m skutecznie odwiodły nas od tego zamiaru.

Podjechaliśmy zatem tylko do Malatya, pozwiedzaliśmy miasto i zatrzymaliśmy się na nocleg w miejscowym parku, który również oferuje miejsca dla kamperów.

Wejście na Nemrut Dagi zostawiamy sobie na jutro.

Nocleg na kempingu.

11 - 12 marzec 2024

0 km

Docieramy do środkowej Turcji i jej największej atrakcji – Kapadocji. Miejsce bardzo popularne, aktualnie ekstremalnie komercyjne, ale nadal piękne i warte kolejnego odwiedzenia.

Od mojej poprzedniej wizyty w 2008 roku rejon ten bardzo się rozwinął, Goreme, w którym się rozlokowaliśmy to obecnie turystyczne miejsce noclegowe z dziesiątkami kafejek i knajpek. Dodatkowo codzienne oferuje możliwości lotów balonami i niezliczoną ilość autokarów z turystami dowożonymi z wybrzeża. W niektórych momentach robi się zdecydowanie tłoczno. Jednak cały tłum gromadzi się w ścisłym centrum i w określonych godzinach stąd można również spokojnie i w ciszy pospacerować po okolicznych atrakcjach.

Spędziliśmy tutaj dwa dni. Pierwszy nocleg w Goreme, drugi w przyjemnym miejscu na wzgórzach nad miasteczkiem.

Noclegi w Goreme.

9 - 10 marzec 2024

0 km

Następne dwa dni też są tranzytowe i autostradowe. Przejeżdżamy całą Serbię i na nocleg zatrzymujemy się w Bułgarii. Miejsce, które początkowo wybrałem okazało się nieodpowiednie, ale po krótkich poszukiwaniach znaleźliśmy dobry punkt. Rozlokowaliśmy się około 50 km. za Sofią.

Bułgarię również przejeżdżamy autostradą A1 i wjeżdżamy do Turcji. Nikt z nas nie był w polskiej wiosce Polonezkoy, już po azjatyckiej stronie za Bosforem więc wybraliśmy to miejsce jako docelowe. Wieczorem docieramy do Cumhuriyet. Mamy stąd kilka kilometrów do Polonezkoy, a jest to zdecydowanie lepsza miejscowość na znalezienie noclegu. 

Zatrzymujemy się w hotelu z możliwością kempingu. O tej porze roku hotele w Turcji są puste, a ceny są bardzo niskie.

Noclegi na trasie.

8 marzec 2024

0 km

Przed nami długie autostradowe odcinki. Na tym początkowym etapie nie nastawiamy się na żadne atrakcje; musimy połykać kilometry, aby później móc gdzieś się zatrzymać na dłużej. Tak zawsze wyglądają moje wyprawy. Mimo, że przygoda zaczyna się od odpalenia samochodu lub nawet od przygotowań do wyjazdu, to często tzw. odcinki dojazdowe każda z ekip pokonuje samodzielnie i wyznaczamy tylko punkt zborny całej grupy. W zależności od rodzaju wyjazdu może to być jakiś port z którego wypływamy lub inny punkt na mapie. 

Teraz też wyjeżdżaliśmy z różnych miejsc więc spotkanie ustaliłem na Węgrzech. Niedaleko autostrady znajduje się geograficzny środek Węgier; miejsce to jest bardzo dobrze przygotowane dla turystów, prosta, ale wystarczająca infrastruktura dla miłośników noclegów na „dzikusa” i mniej wymagających podróżników.

Po całym dniu jazdy wieczorem prawie równocześnie zjeżdżamy się na miejsce postoju. Sprawnie rozbijamy biwak i idziemy na zasłużony odpoczynek.

Nocleg na trasie. 

Przed wyjazdem

Irak od dawna był ważną destynacją w moich podróżach. Chciałem tam pojechać, ale zawsze wybierałem inne kierunki lub atmosfera wokół tego kraju nie sprzyjała wyjazdowi. Mimo, że plany wyjazdowe ograniczały się do bezpiecznej części Kurdystanu irackiego to i tak było „pod górkę”. W końcu wziąłem tą wyprawę „z marszu”. Wróciwszy z Algierii skrzyknęliśmy się ze znajomymi i ruszyliśmy. 

Trudno nawet nazwać to wyprawą gdyż specjalnych trudności nie było, czas ograniczył się tylko do 18 dni, a trasa przebiegała po asfaltach i w przeważającej części w państwach doskonale nam znanych i turystycznych. Jedynym wyzwaniem był Irak.

Tak jak zawsze podczas moich wyjazdów nastawiamy się na „dzikie noclegi”, zwiedzanie, kontakty z miejscową ludnością i chłonięcie wyprawowego klimatu. Ruszamy w kameralnym gronie dwoma pojazdami.

30 listopad - 5 grudzień 2023

0 km

Dwa dni przed wypłynięciem promu otrzymaliśmy informację o przesunięciu godziny zaokrętowania. Takie rzeczy się zdarzają, mają często związek ze stanem morza lub są to kwestie finansowe albo techniczne. Bywa, że przewoźnik wydłuża czas zaokrętowania, bo udaje mu się ściągnąć dzięki temu nowych klientów i rejs się spina finansowo, czasami mogą też się zdarzyć zwykłe opóźnienia. Kiedyś na miesiąc przed terminem miałem odwołany rejs i możliwość przesunięcia daty na inny dzień. Okazało się, że rejs w pierwotnej dacie miał tak mało klientów, że został odwołany. Informacja podana na dwa dni przed wypłynięciem mogła już mieć związek ze stanem morza, bo rejs trwa 24 godziny.

Gdy przyjechaliśmy do portu sprawnie załatwiliśmy kwestie biletów, ale nie było jeszcze promu. Gdy czekaliśmy na wjazd na terminal przez cały czas były próby nielegalnego ukrycia się młodych chłopaków w samochodach. Najłatwiej było im to zrobić w większych pojazdach. Próbowali chować się pod samochodem lub na dachu. Trwało to przez kilka godzin i tunezyjskie służby na to nie reagowały. Podobnie jak przy wjeździe służby tunezyjskie biorą udział w nielegalnym wymuszaniu opłat u „załatwiaczy” to przy wyjeździe biorą udział w nielegalnym wymuszaniu opłat u „załatwiaczy”, którzy niby pilnują samochodu, aby nikt do niego się nie dostał. Płacenie za tą „pomoc” zupełnie nie ma sensu, bo kasa i tak wpływa do urzędników.

Cały ten proceder twa tylko dzięki służbom, ponieważ to od nich zależy, czy teren portu oraz sam terminal jest bezpieczny. Niestety nie jest bezpieczny, a wydłużający się czas przybycia promu to ciągłe nerwowe czuwanie i obserwowanie, aby ktoś nie wskoczył na lub pod pojazd.

Ostatecznie o 4 rano zostaliśmy zaokrętowani i wypłynęliśmy z Tunisu.

Następnego dnia o 9.00 przypłynęliśmy do Genui i po pożegnaniu każdy ruszył w swoim tempie do domu. 

Noclegi na promie i w trasie.

27 - 29 listopad 2023

0 km

Wczoraj granicę algiersko-tunezyjską przekroczyliśmy dosyć późno. Jechaliśmy jednak na znajomy kemping więc można było to zrobić po ciemku. 

W Tunezji zaczyna się inna formuła podróżowania. Jeździmy bez przewodnika i w swoim tempie. Dodatkowo zawsze wdrażam podczas wypraw zasadę indywidualnego podróżowania i własnej organizacji czasu. Jako grupa ustaliliśmy, że od przekroczenia granicy mamy czas wolny i możemy zwiedzać Tunezję według własnego uznania. Jedyny priorytet to spotkanie w porcie w Tunisie przed wypłynięciem promu.

Najbliższe kilka dni każdy spędza na swój sposób. 

My wybraliśmy kilka miejsc, miejsc w których już kiedyś byliśmy i tych nowych dla nas. 

Przejechaliśmy Wielkim Szottem, odwiedziliśmy Douz, Matmatę, wjechaliśmy do El Jem z drugim co do wielkości koloseum rzymskim. Zwiedziliśmy ciekawe stanowisko archeologiczne w Uthina. Na koniec dotarliśmy do Tunisu i spędziliśmy w nim dwa dni. Wszystko bez pośpiechu i w tempie, które lubimy.

Noclegi na kempingu.

24 - 26 listopad 2023

0 km

Kończy się nasza algierska wyprawa. Przez kilka dni będziemy wracali do granicy tunezyjskiej w Nefcie.

Pobyt w Algierii mieliśmy ustalony na 21 dni. W tym czasie przewodnik odebrał nas z granicy, objechaliśmy główne atrakcje i musimy wyjechać z Algierii. Jest to trochę frustrujące, że przewodnik jeździ z nami po asfalcie i przemieszcza się między głównymi ośrodkami miejskimi. Te przejazdy były zawsze wykonywane szybko i nigdy ich formuła mi nie odpowiadała. W sytuacji gdy musimy płacić przewodnikowi za każdy dzień siłą rzeczy staramy się obejrzeć najciekawsze miejsca, a pomijamy te mniej interesujące. Oczywiście mniej interesujące z perspektywy miejscowego przewodnika, a nie naszej. Ok takie są tutaj zasady, ale podczas następnej wyprawy do Algierii będę poruszał się już bez przewodnika. Będę go wynajmował tylko na czas wjazdu w pustynię co jest obowiązkowe i również niezbędne. Tylko miejscowy Tuareg zna ciekawe miejsca i może je pokazać.

Na razie wracamy na ustalonych zasadach. Pierwszy odcinek z Tamanrasset do In Salah, drugi z In Salah do Hassi Fahl, trzeci z Hassi Fahl do granicy w Nefcie. Są to długie odcinki asfaltowe, jedziemy od rana do zmroku. Właśnie to chcę zmienić podczas następnej wyprawy; ważne jest abyśmy byli sami i mieli swobodę poruszania się „po asfalcie”.

Noclegi na pustyni i w hotelu (2 500 DZD).

21 - 23 listopad 2023

0 km

Z Ideles do Tamanrasset docieramy po południu. Lokujemy się na jednym z kempingów. Jest ich tutaj bardzo dużo, bo w szczytowym okresie turystyka kwitła, obecnie świecą pustkami. Jedną szybką decyzją można zatrzymać cały ruch turystyczny, aby jednak wszytko wróciło na normalne tory potrzeba dużo czasu. My właśnie trafiamy na ten początkowy czas, gdzie jeszcze nie widać ruchu turystycznego.

Popołudnie spędzamy w mieście, a jutro wyruszymy na „zdobycie” Assekrem.

Rozpoczynamy wcześnie rano, droga jest krótka, bo tylko 88 km., ale niezwykle męcząca i dla mojego większego pojazdu dosyć mozolna. Z małymi przerwami i sesjami fotograficznymi wspinaczka trwa do 14.00.

Na górze jest prymitywne schronisko, miejsca na namioty i posterunek żandarmerii. Na szczycie góruje samotnia Charlesa de Foucaulda, żołnierza Legii Cudzoziemskiej, który w 1911 roku wybrał to miejsce na swoje odosobnienie. 

Tą męczącą trasę pokonuje się z różnych powodów, jednym z nich jest niesamowity zachód słońca i warto tutaj raz przyjechać dla tego widoku.

Po spędzeniu zimnej nocy na szczycie wracamy do Tamanrasset. Droga w dół pochłania również 6 godzin. 

Noclegi na kempingu.

20 listopad 2023

0 km

Dzisiaj przenosimy się w stronę następnej algierskiej atrakcji. Zmierzamy do Tamanrasset i masywu Hoggar.

Przez ostatnie 10 lat ten rejon był niedostępny dla turystów. Po porwaniach, które się wydarzyły w tych rejonach władze algierskie definitywnie zamknęły ten obszar. W marcu 2023 ponownie go otworzyły i uznałem, że warto te miejsca odwiedzić. Nie tylko dla Hoggaru ze sławnym Assekrem, ale też dla samego Tamanrasset będącego stolicą i największym miastem Tuaregów.

Droga z Djanet do Tamanrasset to 720 km. Gdyby był tylko asfalt to udałoby się w ciągu jednego dnia, jednak jest jeszcze sporo odcinków szutrowych i miejsc, gdzie widać prace drogowe więc dzielimy trasę na dwa dni.

Oprócz kwestii technicznych jest jeszcze niewiadoma co do ewentualnej eskorty, która ponoć jest tutaj niezbędna. Jednak ostatecznie okazało się, że eskorty nie było i mogliśmy spokojnie się sami toczyć.

Już po zmroku docieramy do Ideles, gdzie na obrzeżach miasteczka rozbijamy biwak. W miasteczku można zjeść, zatankować i skorzystać z łaźni.

Nocleg na pustyni.

16 - 19 listopad 2023

0 km

Startujemy o 9.00. Podobnie jak przy wjeździe do Kanionu Araghar teraz też musimy się zarejestrować na posterunku żandarmerii. Oczywiście też to trwa zdecydowanie za długo. Problem zawsze jest w tym, że jako grupa jesteśmy gotowi i możemy od razu jechać, a przewodnik załatwia rano te sprawy, które powinien załatwić dzień wcześniej lub po prostu zrobić to kilka godzin przed wyruszeniem.

Zawsze tak samo; po arabsku. Ile razy bym o tym nie rozmawiał i sugerował wcześniejszego działania to kończy się tak samo. Czekamy godzinę lub dwie na formalności i w końcu ruszamy.

Mamy około 200 km. dojazdówki asfaltowej i wjeżdżamy w Tadrat. Obszar pustynny na południowym-wschodzie Algierii przy styku granicy Libii i Nigru. Rejon o bardzo zróżnicowanym krajobrazie, z kolorowymi wydmami, wysokimi skałami i formacjami skalnymi. Oprócz aspektu krajobrazowego Tadrart znany jest ze sztuki naskalnej, która sięga 14 000 lat wstecz i ukazuje historię tego rejonu poprzez wieki zmian społecznych i klimatycznych. Cały ten obszar jest wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Spędzamy tutaj cztery dni, będziemy eksplorować okoliczne tereny, oglądać ryty i malowidła naskalne, cieszyć oko wspaniałymi krajobrazami.

Noclegi na pustyni.

15 listopad 2023

0 km

Po trzech dniach na pustyni wracamy do cywilizacji. Takie powroty to standardowo tankowanie paliwa, możliwość zjedzenia czegoś miejscowego w knajpie, skorzystanie z hamamu lub pensjonatu.

My zjeżdżamy do Djanet. Zostajemy tutaj do jutra i ponownie ruszamy w pustynię. Tym razem osławiony Tadrat; można chyba powiedzieć, że to krajobrazowa perełka Algierii. To tutaj najczęściej zjeżdżają grupy turystów i jest to miejsce, w którym podczas kilkudniowego pobytu można poczuć prawdziwą pustynię. Ponadto do Djanet są dobre połączenia lotnicze więc nie ma potrzeby docierania tutaj swoim pojazdem. 

Biwak rozkładamy wsród skał otaczających Djanet. Każdy ma czas wolny dla siebie, jutro nowe przygody.

Nocleg na pustyni.

12 - 14 listopad 2023

0 km

Dzisiaj wjeżdżamy w pustynię. Może brzmi to dziwnie, bo przecież jesteśmy cały czas na pustyni, ale nareszcie zjeżdżamy z asfaltu i będziemy krążyli w terenie. 

Startujemy o 8.00, robiąc niezbędne zakupy i tankując pojazdy. Przewodnik załatwia formalności na posterunku żandarmerii. Wszystko oczywiście trwa dłużej niż powinno trwać. Przewodnik ma komplety dokumentów, wszystkie kopie, a prosta czynność rejestracji grupy wjeżdżającej w „piasek” trwa kilka godzin. To jest właśnie rzeczywistość arabska i trzeba to zaakceptować podróżując w tych rejonach.

Wreszcie ruszamy; mamy do pokonania tylko 180 km i znajdziemy się w Kanionie Araghar. Tam pojeździmy w terenie, będziemy biwakowali pod „gwiazdami”. Kilka dni przeznaczonych na odpoczynek, fotografię i relaks w terenie.

Żaden opis nie ukaże piękna tych miejsc, zapraszam do galerii zdjęć.

Noclegi na pustyni.

10 - 11 listopad 2023

0 km

Wyjeżdżamy z gościnnego Beni Isguen.

Przed nami długi odcinek pustynny. Mijamy niewielkie miasteczka, setki pól naftowych i gazowych oznaczonych tylko symbolami przy głównej drodze, kilka posterunków żandarmerii. Krajobraz bardzo monotonny; w większości hamada, czasem w oddali widoczne wydmy. Plusem jest to, że jedziemy tylko z przewodnikiem, już nie ma eskorty, dzięki temu dzienne odcinki są zdecydowanie większe.

Pierwszą noc spędzamy przy posterunku żandarmerii, drugą po całym dniu jazdy w Illizi. Bardzo ważny punkt dla nas, gdyż jutro załatwiamy tutaj formalności i wjeżdżamy w pustynię. 

Biwak na pustyni i nocleg w hotelu 2 500 DZD.

8 - 9 listopad 2023

0 km

Zanim udamy się w głęboką Saharę na południe zatrzymujemy się w Ghardaii. Ghardaia, Beni Isguen i kilka okolicznych miejscowości znajdujących się w Dolinie M’Zab jest wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dolina zamieszkiwana jest przez Mozabitów, którzy kultywują odwieczne tradycje i ciekawy, odmienny od okolicznych mieszkańców styl życia. Mozabici to odłam muzułmanów zamieszkujący ten rejon od 1000 lat; co ciekawe ten sam rodzaj wyznawców islamu zamieszkuje również Oman. 

Zatrzymujemy się tutaj na dwa dni wykorzystując ten czas na zwiedzanie, niezbędne zakupy i smakowanie dobrej algierskiej kuchni.

Noclegi mamy w pensjonacie Akham, który dysponuje szerokim wyborem pokoi, miejsc kempingowych oraz wyżywienia.

Noclegi na kempingu (1 000 DZD).

7 listopad 2023

0 km

Pobudka wcześnie rano i ruszamy na granicę. Strona tunezyjska załatwiła nas sprawnie i wjeżdżamy na terminal algierski.

Mimo dopracowania wszystkich szczegółów, ustalenia z przewodnikiem dokładnej godziny przyjazdu, dogrania wielu elementów jeszcze przed wyjazdem zawsze z pewnością do 100% można przypuszczać, że wszystko będzie się wlekło niemiłosiernie długo. I jakbym był prorokiem; przewodnik dociera po dwóch godzinach, urzędniczka wpisuje do komputera dane pojazdów klikając jednym palcem, chodzę od okienka do okienka. Mimo, że te sprawy powinien załatwić przewodnik to moja obecność też trochę przyśpiesza tempo.

Ostatecznie po 6 godzinach opuszczamy terminal i gdy już uradowani ruszamy w trasę to na pierwszym posterunku żandarmerii kilkaset metrów od przejścia granicznego przez następną godzinę wpisują nasze dane. Ten cały czas oczekiwania jest niesłychanie dołujący, ale po prostu tutaj tak jest zawsze. Niewątpliwie wszystko zależy od ilości pojazdów i uczestników. Mniejsza grupa Niemców czekała 5 godzin.

Problemem nie jest czas tylko informacje przekazywane przez przewodnika, że wszystko będzie szybko, a jest tak jak zwykle.

Oczywiście po takiej obsuwie nie dojedziemy zbyt daleko i faktycznie ostatecznie docieramy do El Oued i zatrzymujemy się w hotelu. Mamy możliwość spania w namiotach lub wybór pokojów hotelowych.

Kemping na terenie hotelu (2 500 DZD).

6 listopad 2023

0 km

Dzisiaj pokonujemy długi odcinek tranzytowy przez Tunezję. Mamy ustalone spotkanie z algierskim przewodnikiem jutro na granicy więc warto podjechać najdalej jak się da.

Trasa 500 km może nie jest długa jak na standardy europejskie, ale tutaj na pewno zajmie nam cały dzień. Mimo dobrej sieci autostrad i dobrej jakości dróg w Tunezji nasz odcinek nie prowadzi autostradami więc będziemy mieli sporo małych miejscowości, które skutecznie zmniejszą nam średnią podróży. Ponadto musimy zrobić trochę zakupów, spokojnie wypić kawę i coś zjeść po drodze. Te przyjemności też zabierają czas; ale po to tu jesteśmy.

Zgodnie z przewidywaniami po 12 godzinach jazdy wieczorem docieramy do Hazoua – granicznej miejscowości w Tunezji. Lokujemy się na kempingu pośród daktylowej plantacji. 

Nocleg na kempingu (15 TND).

5 listopad 2023

0 km

Do Tunisu dopływamy po 24 godzinach. Kierunek Genua-Tunis w odróżnieniu do Genua-Tanger nigdy nie jest oblegany przez pasażerów i samochody. Pływałem tutaj kilka razy i nigdy prom nie był w całości „zapełniony”. To zwykle oznacza, że w miarę sprawnie będzie przechodziła odprawa. 

Przy wyjeździe z promu samochody kierowane są do wielu kolejek i rusza procedura. Paszporty i stemple wjazdowe bardzo szybko, natomiast odprawa celna już gorzej. Niestety tutaj w odróżnieniu do Maroka na terminalu odpraw kręcą się „załatwiacze” związani z celnikami i za opłatą 10 EUR wypełniają dokument celny. Dokument, który można swobodnie samemu wypełnić w 5 minut. Jednak ten „załatwiacz” zanosi ten dokument do podstemplowania i podpisania przez kilku celników i właśnie tak to działa.

Sprawdziliśmy w praktyce jak to wygląda i okazało się, że ten, który zapłacił wyjechał z terminala 15 minut wcześniej niż ja, który nie zapłaciłem. Celnik musi mnie „obsłużyć”, a płacenie za to to już przesada. I to dodatkowo w cywilizowanym jednak kraju. Słabo to tutaj wygląda, ale takie są uroki podróżowania. Co ciekawe to dzieje się tylko tutaj w porcie, bo na ich innych granicach takie „praktyki” nie istnieją.

Z portu jedziemy do Nabulu na znajomy kemping.

Nocleg na kempingu (12 TND).

4 listopad 2023

0 km

Bez nerwów i pośpiechu o 10.00 meldujemy się w porcie w Genui. Załatwiamy wszystkie formalności biletowe i paszportowe. Prom wypływa o 13.00 więc mamy czas na spacer po mieście. 

Podróż do Tunisu trwa 24 godziny, na promie dogrywamy sprawy organizacyjne i odpoczywamy przed wyzwaniami Afryki.

Nocleg na promie.

2 - 3 listopad 2023

0 km

Do Genui skąd odpływamy do Tunisu jest 1 500 km; głównie po dobrych autostradach. Teoretycznie powinno zawsze wystarczyć 24 godziny na pokonanie takiego odcinka. Jednak obecnie sytuacja jest odmienna niż podczas moich poprzednich wyjazdów. 

Jadę samochodem większym – ciężarowym, nie mogę przekraczać prędkości 90 km/h i nie mam zmiennika. Te okoliczności powodują, że muszę wyjechać wcześniej. Już dawno temu przestałem się spieszyć na wyprawach, ale ten pojazd dał mi jeszcze jedną możliwość. Perspektywa zatrzymania się w dowolnym miejscu, wygodne spędzanie dnia i nocy, łatwość pracy w samochodzie.

W takich warunkach wyruszyłem na południe. Pierwsza noc gdzieś w okolicach Norymbergi, druga noc we Włoszech w miejscowości Voltaggio. Tutaj mieliśmy punkt zborny całej ekipy i stąd jutro ruszamy do portu w Genui.

Noclegi na trasie.

Przed wyjazdem

Po latach pandemii, które przy okazji zastoju podróżniczego wykorzystałem na budowę nowego projektu, w końcu ruszamy w trasę.

Przed nami Algieria. Jadę tam drugi raz, ale po raz pierwszy w miejsca, które od długiego czasu nie były dostępne dla turystów. Rozważałem wyprawę do Algierii bez pośrednictwa przewodnika, ale zakładając wizytę w Tamanrasset i Hogarze, które dopiero pół roku temu zaczęły być dostępne dla turystów mogło zachodzić ryzyko odmowy wjazdu. Z przewodnikiem dużo drożej, ale napewno pewniej. Ponadto jedziemy większą grupą i rozsądniej jest minimalizować ryzyko. Organizacja wyjazdu trochę skomplikowana, niektórzy uczestnicy dolatują inni odlatują w trakcie trasy. Zapewne coś nie wyjdzie, ale to jest element przygody.

Dla mnie ten wyjazd jest też czymś nowym, ponieważ pierwszy raz wyruszam większym pojazdem – ciężarowym Mercedesem Atego. Przejechałem co prawda kilka tysięcy kilometrów w Europie, ale jazda po asfalcie jest czymś zupełnie innym niż „walka” na pustyni.    

10-11 sierpień 2018

0 km

Ukraina i Polska

Gdy jestem już na Ukrainie to tak jakbym już był w domu, zostało trochę powyżej 1 300 km więc co to za dystans, jedna granica, żadnych biurokratycznych problemów.

Odcinek dzielimy na dwa dni. Pierwszego docieramy w okolice Sarn i na nocleg zatrzymujemy się w okolicznych lasach. Drugiego dnia przekraczamy granicę; trafiamy na sobotę więc nie ma dużego ruchu, ponadto Ukraińcy kierują nas na osobny pusty pas. Odprawa trwa 15 minut i wjeżdżamy do Polski. Tutaj trochę dłużej, ponieważ jest więcej samochodów i nadal granica UE. Na szczęście po 30 minutach jest po wszystkim. Zaraz za granicą rozjeżdżamy się i każdy z nas zmierza do siebie. Szczęśliwie docieramy do swoich domów.

Noclegi na trasie.

8-9 sierpień 2018

0 km

Rosja i Ukraina

W Rosji większość głównych dróg jest w dobrym stanie, ale nadal zdarzają się stare zniszczone nawierzchnie. Taki odcinek cały czas jest od granicy do Saratowa. To aż 300 km. fatalnej drogi, ale na tak ogromnym terytorium Rosji to mała cząstka. My to odczuliśmy aż zanadto; przed Saratowem złapaliśmy drugą gumę w podróży.

Jedziemy przez Rosję, mijamy setki niczym nie wyróżniających się wiosek, mijamy kilka większych miast. Rosja przyciąga jak magnes chyba dlatego, że jest taka prosta i szczera do bólu, taka jak czasy lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, które pamiętamy z dzieciństwa. Przyjeżdżamy tutaj właśnie aby to poczuć, aby spotkać Rosjan, wypić z nimi, porozmawiać. Jako miłe dopełnienie podróży po Rosji dokładamy zwiedzanie miast-perełek po drodze i graniczne kontakty z urzędnikami. Wschód daje nam możliwość prawdziwego, dogłębnego przeżycia przygody jakiej już nie doświadczymy w Europie Zachodniej.

Do granicy ukraińskiej dojechaliśmy drugiego dnia o godzinie 18.00. Przed nami były tylko 3 auta na ukraińskich numerach. Rosjanie bardzo dokładnie sprawdzili samochody z Ukrainy, bądź co bądź państwa te są w stanie wojennego napięcia. Kontrola 3 aut trwała 3 godziny. Przyszła nasza kolej; uważałem, że jako turyści w dziwnych autach i Polacy zostaniemy potraktowani łagodniej. Nic z tych rzeczy, każdy z nas musiał wynieść na zewnątrz każdą torbę i plecak, każda z nich została sprawdzona wykrywaczem metalu i każdy sygnał jaki się pojawił nakazywał nam pokazanie przedmiotu. Dodatkowo przy tak skrupulatnej kontroli celnik znalazł drona i musiałem się tłumaczyć przełożonemu co to jest i do czego służy. Na szczęście opanowałem rosyjski na tyle, aby wytłumaczyć, że nie jestem szpiegiem, a sprzęt to turystyczno-sportowa kamera. Cała procedura zabrała nam 3 godziny.

O 24.00 byliśmy przed posterunkiem ukraińskim i także musieliśmy poczekać ze względu na awarię komputera. Gdy wjechaliśmy na terminal Ukraińcy standardowo wyłudzali kasę; byliśmy już zmęczeni i niechętni do „walki” jaką zawsze prowadzimy, ale i tak utargowaliśmy na 10 EUR od 3 samochodów. Ok, za taką kasę warto nie czekać do rana. Już podczas wypisywania dokumentu celnego okazało się, że inna osoba wjeżdżała jedną z moich Toyot, a inna wyjeżdża i to był ogromny dla nich problem. My już z tego faktu ironizowaliśmy, ponieważ kasa została zabrana i papiery muszą być wystawione.

O 1.30 wyjeżdżaliśmy z granicy. Musieliśmy tylko dotrzeć do głównej M02, ponieważ na odcinku od granicy do Głuchowa nie ma dobrego miejsca na nocleg. Ten 40 km. odcinek jest w fatalnym stanie i przez następną godzinę walczyliśmy z drogą. Ostatecznie o 2.30 dojechaliśmy do głównej trasy i zjechaliśmy w pole kukurydzy.

Noclegi na trasie.    

7 sierpień 2018

0 km

8.30 – 21.00, Ozinki (Rosja)

Wczoraj zatrzymaliśmy się na nocleg za Aqtobe. Do granicy rosyjskiej mamy około 600 km. więc mamy szansę ją jeszcze dzisiaj osiągnąć. Zbliżając się do granic Rosji krajobraz powoli się zmienia, nadal mamy wszechobecny step, ale pojawiają się wreszcie drzewa.

Po południu docieramy do Uralska, uzupełniamy zapasy taniego paliwa, zjadamy bardzo dobry obiad. Jesteśmy gotowi na „atak” granicy. Od Uralska do Ozinek jest 115 km i ten odcinek zawsze był w fatalnym stanie. Kazachowie wreszcie zajęli się tą drogą i położyli już 50 km. nowiutkiego asfaltu. Prace nadal trwają, ale są zaawansowane i powinny się niedługo skończyć.

O 18.00 jesteśmy na granicy kazachskiej; po 30 minutach oczekiwania wjeżdżamy na terminal i po podstemplowaniu paszportów i bez żadnej kontroli celnej wyjeżdżamy z Kazachstanu. Przed nami granica rosyjska.

Rosjanie również wpuszczają nas na terminal po 30 minutach, jednak kontrola w ich wydaniu jest bardzo dokładna. Przeszukują starannie wszystkie samochody i ostatecznie kierują nas na rentgen. Wjeżdżamy do hali, ustawiamy od razu 3 samochody, zdjęcie i po kilku minutach celnik każe nam jechać.

Wszystko trochę trwało, ale już jesteśmy w Rosji. Podczas każdej wyprawy jest podobnie. Trudno jest celnikom sprawdzić tak duże samochody z dużą ilością bagażu. Trochę przeglądają, ale ostatecznie kierują nas na prześwietlenie.

Wyjeżdżamy z granicy; ze względu na strefę przygraniczną przez kilkanaście kilometrów jest zakaz zatrzymywania. Powoli zachodzi słońce i szukamy miejsca na nocleg. Pojawiają się już lasy więc znalezienie dobrego punktu nie jest problemem.

Nocleg na trasie.

4-6 sierpień 2018

0 km

Kazachstan

Pożegnaliśmy się z grupą i rozpoczęliśmy nowy, ostatni etap naszej wyprawy. Powroty przez ogromne terytoria Kazachstanu, Rosji i Ukrainy bywają męczące i trudne, ale nie można im odmówić uroku. Bez „balastu” grupy jedziemy tylko w 3 kierowców, w ciszy i spokoju. Nadal cieszymy się każdym dniem, fotografujemy i nagrywamy. Jedyną różnicą jest pokonywanie większych odcinków, ale wielka stepowa pustka Kazachstanu nie pozostawia zbyt dużego wyboru, tutaj jest pięknie, lecz nie ma atrakcji turystycznych, które by zatrzymały nas na dłużej.

Codziennie połykamy po 700-800 km, wieczorami zatrzymujemy się w przyjemnych miejscach na nocleg.

Noclegi na trasie.   

3 sierpień 2018

0 km

11.00 – 16.00, Almaty (Kazachstan)

Od mojej ostatniej wizyty w tym miejscu i również w Kazachstanie upłynęły 3 lata. Zmieniło się bardzo dużo w tym kraju. Zdecydowanie otworzył się na turystów, na większości głównych dróg powstały nowe nawierzchnie, w szybkim tempie powstają bazy turystyczne, możemy już do Kazachstanu wjeżdżać bez wiz. Kraj ten stał się bardzo dobrym kierunkiem wyjazdowym w szczególności dla turystów takich jak my. Oczywiście jest sporo minusów; z napływem turystów w wielu miejscach nie nadąża logistyka. Tak właśnie było w kanionie, gdzie obsługa miała duży problem z usuwaniem śmieci. Najpiękniejsze miejsca tracą dużo uroku, gdy widać nieczystości. Patrząc jednak na Kazachów i zmiany jakie tutaj zachodzą wierzę, że uporają się z tymi problemami.

Zgodnie z planem obejrzeliśmy Kanion Szaryń również o wschodzie słońca. Wyjeżdżając podobnie jak wjeżdżając musiałem „walczyć” z przejazdem pod łukiem, który był dla mojej Toyoty za niski. Udało się przejechać po spuszczeniu powietrza z kół i po „załadowaniu” całej ekipy na tył samochodu. Pozostały 2 centymetry luzu i się udało. Podjazd pod odcinek wyjazdowy też dostarczył emocji.

Po tych wszystkich przygodach ruszyliśmy w stronę Almat. Dzisiaj był nasz przedostatni wspólny dzień, ponieważ, pojutrze wszyscy uczestnicy oprócz naszej trójki kierowców odlatywali do kraju.

Na nocleg zatrzymaliśmy się w hotelu Saja, wieczór spędziliśmy w klubach przy dobrej muzyce. Po ponad miesiącu przebywania w trudnych biwakowych warunkach, wśród ekstremalnej przyrody, w Afganistanie (ocenianym jako niebezpieczny) była to ogromna zmiana. Dobra muzyka przy DJ, wybór wielu dań, wybór różnych alkoholi – bardzo dobre zakończenie wyprawy.

Nocleg w hotelu (7 800 KZT).

2 sierpień 2018

0 km

9.30 – 15.00, Kanion Szaryń (Kazachstan)

W rejonie, w którym się poruszamy znajduje się kilka perełek przyrodniczych. Postanowiliśmy je obejrzeć. Pierwszą z nich jest Jezioro Kolsai. Jadę tą samą trasą, którą pokonywałem w 2015 roku, ale nie mogę jej poznać. Podjeżdżamy pod bramki parku narodowego, wnosimy opłatę i suniemy nowiutkim asfaltem. Wszystko wygląda mi podobnie, ale to nie jest miejsce w którym byłem. Gdy docieramy do Kolsai wszystko się wyjaśnia; pomyliłem Kolsai z Kaindy. Jezioro Kolsai jest dla Kazachów tym czym jest dla nas Morskie Oko, ciągną tutaj tłumy (chociaż daleko im do polskiej zakopiańskiej masówki), wszystko jest wyasfaltowane, budują się bary i jadłodajnie, stoją stoiska z lodami i napojami. Straszne miejsce i mimo pięknego widoku jeziora urok pryska. To nie dla nas, ruszamy dalej.

Wracając przypominam sobie drogę do Jeziora Kaindy, tego z zatopionymi pniami w turkusowej wodzie. Ta atrakcja jeszcze nie jest wyasfaltowana i dojazd do niej nadal jest tylko dla pojazdów 4×4. Straciliśmy trochę czasu na Kolsai więc podjęliśmy decyzję o pominięciu Kaindy i jechaniu od razu do Kanionu Szaryń. Istotne było, aby dotrzeć do kanionu przed zachodem słońca, rozłożyć biwak i zdążyć na „magiczną godzinę” fotografa.

Dziesięciokilometrowy dojazd z głównej drogi do kanionu też jest już asfaltowany. Widać, że Kazachowie otwierają swoje atrakcje turystyczne dla większego grona turystów, nie tylko dla posiadaczy 4×4. Asfalt z parkingiem powstają na szczycie kanionu, ale dojazd nad rzekę Szaryń nadal jest prawdziwym off-road’em. Bardzo ostry zjazd i przejazd wąskim kanionem z miejscem noclegowym nad rzeką Szaryń.

Dotarliśmy do wspaniałego miejsca, mamy dużo czasu do zachodu słońca, jest rewelacyjnie.

Nocleg na trasie.

1 sierpień 2018

0 km

9.30 – 18.00, okolice Kolsai Lake (Kazachstan) 300 km.

Z nad Issyk-Kul mamy już niewiele kilometrów do przejścia granicznego z Kazachstanem. Zatrzymujemy się tylko w Karakol, gdzie zjadamy dobry obiad i wymieniamy resztki naszych somoni i somów na tenge. Tutaj też jest bardzo dobry sklep z pamiątkami sprzedający wytwory rękodzieła kirgiskiego. Gdy przejeżdżałem tutaj w 2012, a później w 2015 dostępne bywały tylko szyrdaki, teraz jest naprawdę duży wybór ciekawych prac w różnych cenach.

Do granicy w Karakara droga nadal nie jest wyasfaltowana więc dojazd zabiera nam trochę czasu. Odprawa kirgiska bardzo szybko, Kazachowie również odprawiają nas sprawnie jednak zdecydowanie dokładniej przeszukują samochody. Mimo, że Kirgistan od 2015 roku jest w Euroazjatyckiej Unii Celnej to Kazachowie bardzo skrupulatnie podeszli do kontroli, tak jakby była to granica zewnętrzna EUC.

Za posterunkiem trwają prace nad nowym asfaltem jednak nam jeszcze nie dane było się na niego załapać. Dojeżdżamy do Kegen, gdzie skręcamy w boczną drogę prowadzącą do Jeziora Kolsai.

Obóz rozkładamy gdzieś po drodze bez poszukiwania specjalnego miejsca, zjeżdżamy tylko z szutru, po którym i tak żaden pojazd nie jeździ oprócz zwariowanych turystów z Polski.

Nocleg na trasie.

31 lipiec 2018

0 km

9.30 – 18.30, Issyk-Kul (Kirgistan)

Ruszyliśmy wzdłuż południowego brzegu jeziora. Powoli wyjeżdżamy z części, która jest prawdziwie pastersko-kirgiska do części przygotowanej dla turystów. Czym bardziej zbliżamy się do głównej drogi, tym więcej jest jurt-campów i infrastruktury dla turystów. Mimo tego wszystkiego Song-Kul nadal jest pięknym miejscem godnym odwiedzania i można to powiedzieć również o całym Kirgistanie.

Po wjechaniu na główną A365 dojeżdżamy do Kochkoru, sporej miejscowości i stolicy regionu o tej samej nazwie. Jest to dobre miejsce na zakupy pamiątek i dobre jedzenie.

Z Kochkoru jedziemy nad jezioro Issyk-Kul, miejsce obowiązkowe dla każdego odwiedzającego Kirgistan. Zgodnie z wyznawaną przez naszą grupę zasadą omijamy tłumy turystów i szukamy spokojnego miejsca na nocleg. Podczas moich wypraw zawsze zatrzymywałem się nad południowym brzegiem jeziora i tym razem też tak uczyniliśmy. Znalezienie odpowiedniego miejsca nie jest takie łatwe, gdyż powoli zajmowane są dzikie plaże i stają się płatnymi ośrodkami wypoczynkowymi lub dojazd do plaż bywa zamknięty. Mieliśmy sporo czasu na znalezienie dobrej plaży i dzięki naszym pojazdom 4×4 mogliśmy dotrzeć w niedostępne dla innych miejsca. Jak zwykle wyrwaliśmy rewelacyjną miejscówkę. Dzień zakończyliśmy kąpielą w ciepłym Issyk-Kul i ogniskiem.

Nocleg na trasie.

30 lipiec 2018

0 km

11.00 – 18.30, Song-Kul (Kirgistan)

Gdy wczoraj skręciliśmy w trasę A367 na mapie była zaznaczona jako główna czerwona droga. Mimo, że faktycznie jest to jedna z głównych dróg w kraju jest ona w dużej części szutrowa. Trasa jest bardzo malownicza, jedziemy wolnym tempem z postojami na filmowanie i fotografowanie. Za Chaek zjeżdżamy z głównej drogi i kierujemy się na Song-Kul. Musimy się wspiąć na wysokość powyżej 3 000 m i będzie to dosyć ostry podjazd. Z tej strony dojazd do jeziora jest tylko dla pojazdów 4×4, chociaż spotkanie Kirgiza w Ładzie nie należy do rzadkości.

Jezioro Song-Kul jest pochodzenia meteorytowego, otoczone wokół wysokimi górami. Jest miejscem letniego wypasu zwierząt hodowlanych dla Kirgizów, którzy zakładają tutaj obozowiska. Jednak nazwanie tego miejsca „letnim” jest lekką przesadą gdyż panuje tutaj miejscowy mikroklimat; z racji usytuowania i otoczenia przez góry jest tutaj zawsze zimno, opady deszczu, a nawet śniegu w środku lata nie są niczym niezwykłym. Otoczenie jeziora przypomina do złudzenia rejony mongolskie, płaskie stepy, setki zwierząt i jurty.

Zjechaliśmy z grani i w tych okolicznościach przyrody rozbiliśmy biwak. Oczywiście pogoda nie rozpieszczała i była to najzimniejsza noc podczas naszej wyprawy, pobiła nawet nocleg na przełęczy w Dolinie Bartang.

Nocleg na trasie.

28 - 29 lipiec 2018

0 km

Przejazd z Osh do Suusamyr (Kirgistan)

Następną atrakcją w Kirgistanie do której chcemy dotrzeć jest jezioro Song-Kul. Przejazd z Osh jest raczej monotonny. Najpierw omijamy Kotlinę Fergańską; jedziemy drogą po stronie Kirgistanu, ponieważ nadal panują tutaj napięte stosunki polityczne i społeczne między Uzbekami i Kirgizami. Bardzo często mijamy posterunki graniczne na drogach, które zdecydowanie skróciłyby przejazd, ale są zamknięte. Abstrahując od kwestii posiadania wizy uzbeckiej gdyby stosunki między Uzbekistanem, a Kirgistanem były bardziej normalne najprawdopodobniej mielibyśmy możliwość przecięcia Kotliny Fergańskiej, a nie jej objeżdżania. Ponownie widać tutaj jakie znaczenie ma współpraca i dobrosąsiedzkie stosunki.

Za Kotliną Fergańską wjeżdżamy już w dolinę rzeki Naryń i z powrotem wyższe góry, mijamy kilka przełęczy powyżej 3 300 m.n.p.m.

Noclegi organizujemy sobie w rewelacyjnych miejscówkach nad Naryniem i przed miejscowością Suusamyr już na dojazdówce do Song-Kul.

Noclegi na trasie.  

27 lipiec 2018

0 km

11.00 – 14.00, Osh (Kirgistan)

Pozwoliliśmy sobie na długi poranny odpoczynek. Nigdzie nie musimy się spieszyć, ustaliśmy, że dzisiaj dojeżdżamy tylko do Osh i tam serwujemy sobie nocleg w hotelu. Przed wyjazdem z Sary Tash wymieniamy walutę na stacji benzynowej, jedynym punkcie gdzie ta opcja funkcjonuje (wytargowaliśmy bardzo rozsądny kurs).

Sary Tash jest niewielką miejscowością na bardzo ważnym skrzyżowaniu dróg (obecnie i w czasach starożytnych). Krzyżują się tutaj drogi z północy – Kazachstan z południem – Tadżykistan, Afganistan i zachód – Uzbekistan ze wschodem – Chiny. To bardzo skrócony opis, ale mimo powagi tego miejsca nie wygląda ono na takie ważne jak było w dawnych czasach.

Do Osh docieramy wczesnym popołudniem i przeznaczamy czas na spacer po mieście.

Śpimy w rewelacyjnym hotelu Salam, gdzie mamy do dyspozycji cały parter z aneksem kuchennym i ogromnym holem. Po kilku ciężkich dniach w terenie należy nam się odrobina luksusu.

Nocleg w hotelu (560 KGS).

26 lipiec 2018

0 km

9.00 – 23.00, Sary Tash (Kirgistan)

Nocowaliśmy jeszcze w Dolinie Bartang. Wieczorem przekraczaliśmy najtrudniejszy bród na trasie. Najczęściej możliwość przejazdu przez Bartang ogranicza rzeczka Tanimas w okolicach Kok Jar. Działając grupowo przekroczyliśmy rzeczkę i już bezpieczni rozłożyliśmy biwak. Za Kok Jar został nam już niewielki odcinek off-road do głównej M41, ale był niezwykle urzekający gdyż dolina pokazała swoje nowe oblicze. Zdecydowanie się poszerzyła i jechaliśmy teraz płaską wyżyną na wysokości 4 000 m.n.p.m poprzecinaną setkami mniejszych i większych potoków. W takich okolicznościach przyrody dojechaliśmy do wspomnianej M41. Do najwyższej przełęczy na naszej trasie Ak-Baytal musieliśmy się wrócić 26 km. Zrobiliśmy kilka pamiątkowych zdjęć na wysokości 4 655 m.n.p.m i ruszyliśmy w stronę granicy.

Jedyna miejscowość przed granicą to Karakul nad jeziorem o tej samej nazwie. Jedyne miejsce na posiłek i jedyny wybór posiłku; makaron z kostkami z barana (kostkami, bo mięso trudno było znaleźć). Takie są tutaj realia życia.

Wyjeżdżamy z Karakul i jedziemy do granicy na przełęczy Kyzyl-Art. Odprawa przebiega sprawnie, po 45 minutach jesteśmy wolni. Celnik w przeciwieństwie do poprzednich moich wizyt już nie wymusza kasy, ale w budynku obok jest tzw. kontrola sanitarna. Gość twierdzi, że musimy zapłacić, ponieważ nie mamy certyfikatu z wjazdu o jej przeprowadzeniu. Faktycznie taka kontrola miała miejsce i polegała na spryskaniu kół jakimś chemicznym środkiem, ale kwitów na to nie dostaliśmy. Nie pozostało nic jak trochę nakrzyczeć na gościa i odpuścił. Po kilku minutach przyszedł do mnie, przeszliśmy na „ty” i rozmawialiśmy jak kumple. Wśród tych społeczeństw istnieje taka zasada, aby nie rozstawać się w gniewie i jego zachowanie po próbie wyłudzenia kasy i moim uniesieniu właśnie tym było.

Z Kyzyl-Art zjeżdżamy około 20 km. do posterunku kirgiskiego; tutaj również wszystko szybko i sprawnie. Nie można tego powiedzieć o Tadżykach, których spotkaliśmy na granicy, ich samochód musiał być cały rozładowany, a celnik zaglądał nawet do zapakowanych pudełek z ciastkami. Niestety tak mogą wyglądać stosunki między sąsiadami. My już mamy ten etap za sobą, ale są tacy, którzy cały ten dorobek chcieliby zniszczyć.

Z granicy jedziemy do Sary Tash, gdzie w rodzinnym homestay’u zatrzymujemy się na nocleg.

Nocleg u rodziny (560 KGS).

24 - 25 lipiec 2018

0 km

Przejazd przez Dolinę Bartang (Tadżykistan)

Wyjechaliśmy z Afganistanu, który zrobił na nas ogromne wrażenie, nie zdążyliśmy ochłonąć, a przed nami następna tadżycka perełka. Najpiękniejsza dolina w tym kraju – Dolina Bartang. Nie jest to miejsce, które łatwo odwiedzić. Usytuowanie tej doliny powoduje, że odwiedzając Tadżykistan po raz pierwszy z reguły nie uda nam się przejechać tej doliny gdyż mamy inne ciekawe miejsca, a kierunek przejazdu uniemożliwia przejazd przez Bartang (musielibyśmy się długo wracać tą samą drogą). Innym problemem jest nieprzewidywalność pogody i bardzo często brak możliwości przejazdu z powodu wysokiej wody.

Na przestrzeni moich wyjazdów w te rejony robiłem już dwa podejścia do Bartangu. Pierwszy raz zwyczajnie zabrakło nam czasu, drugi raz właśnie duże opady uniemożliwiły przejazd przez dolinę. Tym razem tak zaplanowałem przejazd, że Korytarz Wachański obejrzeliśmy od strony Afganistanu, a Pamir Highway po prostu odpuściliśmy, ponieważ przejazd wyżyną na wysokości 4 000 m.n.p.m nie jest podniecający i zdecydowanie przegrywa krajobrazowo z Bartangiem.

Z Khorogu mamy 67 km. dojazdu do Rushan, gdzie jest wjazd w dolinę. Po kilkunastu kilometrach kończy się całkiem dobry asfalt i wjeżdżamy w prawdziwy off-road. Droga jest rewelacyjna, wokół nas piętrzą się wysokie szczyty, a my jedziemy wąską doliną. Smaczku dodają częste przeprawy przez rozlany Bartang lub jego dopływy. Kilka razy wspinamy się wąskimi dróżkami na przełęcze; może nie tak wysokie jak na Pamir Highway, ale 3 500 m.n.p.m robi większe wrażenie gdy wspinamy się z 2 500 m. niż 4 600 m.n.p.m z 4 000 m. po szerokiej asfaltowej drodze. Spędzamy w Bartangu trzy dni, śpiąc w najlepszych miejscówkach pod gwiazdami, budując przeprawy przez rzeki, spotykając tylko kilka samochodów, wypijając kilka butelek wódki z miejscowymi Pamircami czekając na odblokowanie zasypanej skałami drogi.

Wjechanie w Dolinę Bartang było najlepszą rzeczą jakiej mogliśmy doświadczyć w Tadżykistanie, cieszę się, że w końcu udało mi się to zrealizować.

Noclegi na trasie.

23 lipiec 2018

0 km

8.00 – 17.00, Khorog (Tadżykistan)

Wczoraj rozlokowaliśmy się 40 km. od granicy, nie dalibyśmy rady zdążyć przed 17.00 na jej przekroczenie; zostawiliśmy to na dzisiaj. Wyruszyliśmy i po 2 godzinach podjechaliśmy pod bramę afgańskiej kontroli. Po krótkiej rozmowie z jednym z oficerów okazało się, że nie mamy dokumentu z urzędu w Sultan Ishkashim. Trochę to dziwne, bo teoretycznie powinniśmy mieć go wyrobionego wjeżdżając wczoraj, a my spokojnie przejechaliśmy miejscowość nie będąc przez nikogo zatrzymywani.

Ok, nie ma wyjścia, wracamy do Sultan Ishkashim i załatwiamy dokument.

Papier, którego nam brakuje jest analogicznym dokumentem jaki powinniśmy otrzymać w Khandud i który pozwoliłby nam jechać dalej w głąb Korytarza Wachańskiego. Teraz wszystko jasne; w Sultan Ishkashim udało się przejechać, bo nie było żadnej kontroli, a kilka kilometrów za Khandud był posterunek, który już nas dalej nie przepuścił. Na przyszłość już wiem jakie czynności należy wykonywać.

Udajemy się do urzędu, tam już czeka na nas pracownik, który zbiera nasze paszporty i przygotowuje dokument. Jesteśmy też wezwani na rozmowę z kimś w rodzaju gubernatora okręgu i powiadomieni, że nie jest dozwolone poruszanie się po Afganistanie bez tych dokumentów wyrabianych na poszczególnych placówkach. Wszystko dzieje się w miłej atmosferze, bez żadnych konsekwencji dla nas. Po około godzinie formalności wyjeżdżamy z dokumentem i wracamy na granicę.

Afgańczycy odprawiają nas szybko, ale po stronie tadżyckiej nie ma nikogo na posterunku. Dzwonią po Tadżyków i na razie nie mogą nas wypuścić. W takim razie my zaczynamy szykowanie obiadu, a Afgańczycy widząc to przynoszą nam półmisek ryżu z orzechami arachidowymi. W taki sposób żegna nas ten „niebezpieczny” kraj. Po 30 minutach Tadżykowie również wracają z przerwy obiadowej i nas odprawiają. Jesteśmy już całkowicie na terytorium nam znanym i całkowicie bezpiecznym. Mimo krótkiego pobytu Afganistan utkwi nam w pamięci jako przyjazne miejsce, a ja zapewne jeszcze będę tutaj wracał.

Z Ishkashim jedziemy do Khorogu i zatrzymujemy się na nocleg u znajomej rodziny.

Nocleg u rodziny (15 USD).

22 lipiec 2018

0 km

9.00 – 16.00, Qazideh (Afganistan)

Zaczyna się nasz drugi dzień w Afganistanie. Wczoraj przeżyliśmy niesamowite chwile w tym kraju, byliśmy przekonani, że jest całkowicie bezpiecznie, ale nie byliśmy gotowi na cofnięcie się do XIX wieku, a tak można określić rejony przez które jechaliśmy.

Khandud to stolica następnego regionu administracyjnego na naszej trasie przez Korytarz Wachański. Wioskę zamieszkaną przez około 1 300 osób przejeżdża się przez 2 minuty. Za Khandud znajduje się posterunek policji, która sprawdza nasze dokumenty. Okazuje się, że nie mamy dokumentu, który wystawia regionalny naczelnik; ów dokument można otrzymać bezpłatnie właśnie w Khandud.

Zatrzymaliśmy się i zrobiliśmy „burzę mózgów”. Do Sarhad-e Broghil mamy około 140 km, droga za Kala-e Panja będzie jeszcze gorsza, nie dotrzemy tam do wieczora. Oznacza to, że jutro bylibyśmy w Sarhad-e Broghil, zostali tam na jeden dzień, a później musieli wracać przez minimum 3 dni. Daje to 7 dni, które teoretycznie mamy, ale jednak połowę tego czasu spędzimy jadąc tą samą drogą. Podjęliśmy decyzję o powrocie i ominięciu afgańskiej biurokracji.

Przez cały dzień toczyliśmy się powoli wykonując wszystkie miłe czynności wyprawowe. Dojechaliśmy do Qazideh i tam na szerokim i bardzo wietrznym pustkowiu zatrzymaliśmy się na nocleg. Na jutro zostawiliśmy sobie 40 km. dojazdu do granicy.

Nocleg na trasie.

21 lipiec 2018

0 km

8.00 – 18.00, Khandud (Afganistan)

Rano musieliśmy trochę powalczyć z wyjazdem z noclegu, ale po kilku próbach udało się wspiąć na drogę.

Kilkanaście minut po ósmej podjechaliśmy pod graniczny most. Żołnierz upewnił się, że mamy afgańskie wizy w paszportach, porozumiał z pogranicznikami i wpuścił nas na tzw. „terminal graniczny”. W tym przypadku słowo terminal jest dużą przesadą, ponieważ jest to jeden budynek i kanał do sprawdzania samochodów. Następuje normalna procedura sprawdzenia paszportów, ale Tadżykowie upewniają się, że mamy wyrobione drugie wizy tadżyckie. Istotne jest to o tyle, że dzięki nim będziemy mogli wjechać ponownie do Tadżykistanu, a ewentualne internetowe wyrabianie i drukowanie ich w Afganistanie mogłoby być niemożliwe.

Po 20 minutach cała procedura za nami, pogranicznik otwiera bramę i woła Afgańczyków. Zaczyna się dla nas całkowicie nowa przygoda, w nieznanym kraju lub znanym, ale tylko z jednostronnych przekazów medialnych. Mam nadzieję, że doświadczymy tutaj zupełnie innych wrażeń niż powszechnie nam słyszane.

Afgańczycy przystępują do kontroli paszportowej i jednocześnie przygotowują dokument opłaty celnej za samochody. Kasują 75 USD za każdy pojazd, stemplują paszporty i trochę zaglądają do samochodów. Pytają się i szukają przede wszystkim papierosów i alkoholu. My nie palimy więc fajek u nas nie ma i oczywiście nie pijemy :) więc alkoholu Afgańczycy nie potrafili znaleźć. Podczas kontroli cały czas trwa miła rozmowa z Afgańczykami; mają problem z angielskim, czasem coś rozumieją po rosyjsku. Po 25 minutach otwierają bramę i wjeżdżamy do Afganistanu.

Jedziemy w stronę Sultan Ishkashim, stolicy regionu. Żadna droga nie istnieje, jedziemy po rozjechanej drodze gruntowej, szutrze lub kamieniach. Sultan Ishkashim to mieścina z jedną drogą i kramami po dwóch stronach rozciągająca się na długości 500 m. Po chwili skręcamy w lewo i miejscowość zostaje za nami. Wszędzie widać ogromną biedę, brak elektryczności, gliniane domostwa, ludzi, którzy z braku środków transportu wędrują pieszo. Kilka kilometrów za Sultan Ishkashim zabraliśmy starszego człowieka, który pokazał nam lekarstwa, które zakupił w mieście. Teraz wraca na pieszo do domu. Jedziemy z nim przez pół dnia, a że średnia przejazdu to raptem 20 km./h to mamy wrażenie, że gość wraca do domu na koniec świata. Gdy dojechaliśmy okazało się, że pokonaliśmy 70 km. Afgańczyk zaprosił nas do domu, rodzina przygotowała herbatę, lawasz i kwaśne mleko. Poczęstowali nas tym czym na co dzień się żywią. Było bardzo miło, ale musimy ruszać dalej.

Na całej trasie przejazdu do Khandud wybudowanych jest tylko kilka mostów (przez organizacje pomocowe lub ze środków finansowych różnych państw), pozostałe przeprawy przez rozlewiska Panju i jego dopływy pokonujemy brodami. Jedno z największych rozlewisk jest przed Khandud i tylko dzięki temu, że wody było mało udało nam się przejechać względnie łatwo.

W tych warunkach dojeżdżamy przed Khandud. Wjeżdżamy samochodami najbliżej Panju jak to możliwe i rozkładamy biwak. Nasza pierwsza noc w Afganistanie.

Nocleg na trasie.

20 lipiec 2018

0 km

13.30 – 19.00, przed Ishkashim (Tadżykistan)

Wczoraj wieczorem dotarł do nas Janek z Czobim. Jego Toyota została naprawiona, pompa wspomagania wymieniona. Okoliczności tego całego procesu naprawy pokazują jak wygląda życzliwość miejscowych ludzi. W największym skrócie: chłopaki trafili na szybki transport z Tavildary do Duszanbe, tam nie było szans na nową część, ale właściciel jakieś Toyoty wymontował swoją pompę i wziął kasę na zakup nowej od Janka; już z częścią chłopaki złapali transport do Tavildary i tam naprawili samochód. Poważna usterka na końcu świata została naprawiona w dwa dni. Takie rzeczy możliwe tylko na wschodzie.

Paszporty możemy odebrać dopiero po południu. W tych rejonach czas liczy się zupełnie inaczej niż u nas, sprawy proste często trwają długo; podobnie było z naszymi paszportami. W konsulacie wizami zajmuje się bardzo miła pani, która na głowie ma dużo różnych spraw. Dodatkowo codziennie pojawia się wielu turystów, którzy wybierają się na eksplorację Korytarza Wachańskiego lub wspinaczkę na Noszak (drugi co do wysokości siedmiotysięcznik w Hindukuszu). Formalności muszą trochę trwać, a mając za sobą wiele wypraw przyjmuję te sprawy na spokojnie.

Po odebraniu wiz jedziemy w stronę Ishkashim, gdzie znajduje się jedyne w regionie przejście graniczne z Afganistanem. Walcząc na słabych drogach do granicy dojeżdżamy około 17.00. Przejście z Afganistanem nie należy do standardowych przejść granicznych. Gdy podjeżdża się do mostu jest on zawsze zamknięty i z reguły nikogo przy nim nie ma. Po chwili z pobliskiej jednostki wojskowej podjeżdża do nas samochód i otrzymujemy informację, że dzisiaj już Afgańczycy nie pracują, a jutro od 8.00 możemy się tu stawić.

Wróciliśmy kilka kilometrów wzdłuż rzeki i zatrzymaliśmy się w dobrym miejscu na biwak. Gdy zjechaliśmy nad rzekę podjechali żołnierze i zabronili nam w tym miejscu nocować. Teoretycznie zabronione jest nocowanie nad rzeką, która jest granicą z Afganistanem. Oczywiście jest to zrozumiałe, ponieważ jest to strefa nadgraniczna jednak znalezienie miejsca po drugiej stronie drogi wcale nie było łatwe, a tak naprawdę też to niczego nie zmienia. Kilka kilometrów dalej znajdujemy dobre miejsce, ale z bardzo trudnym zjazdem. Mamy jednak przystosowane do takich warunków samochody, a wjazdem będziemy martwili się jutro.

Nocleg na trasie.

18 - 19 lipiec 2018

0 km

8.00 – 16.30, Khorog (Tadżykistan)

W Khorogu do którego zmierzamy znajduje się konsulat afgański. Planując tą wyprawę brałem pod uwagę odwiedzenie afgańskiego Korytarza Wachańskiego. Aby tego dokonać potrzebna jest nam wiza afgańska, a najłatwiej ją załatwić w Tadżykistanie. Z reguły łatwiej zorganizować jest wizę w kraju ościennym niż w Polsce, stąd zostawiliśmy tą sprawę na później. Ponadto sytuacja w Afganistanie jest dynamiczna i mogłoby się zdarzyć, iż mimo posiadania wizy nie zostaniemy wpuszczeni. Dlatego lepiej to robić w Khorogu.

Do Khorogu mieliśmy tylko 183 km., ale jechaliśmy do godzin popołudniowych. O 16.00 podjechaliśmy pod Konsulat Afganistanu i zostaliśmy poinformowani, że dzisiaj już nie mamy szans na załatwienie wiz; zostawiamy to na jutro.

Khorog jest przyjemnym miasteczkiem z wieloma hostelami, homestejami (jakkolwiek to brzmi), całkiem dobrym jedzeniem i przede wszystkim z miłymi Pamircami. Pamircami, czyli mieszkańcami Pamiru, którzy zdecydowanie odcinają się od Tadżyków i walczą o niepodległość.

Znaleźliśmy bardzo dobrą bazę noclegową u miejscowej rodziny, w cenie mieliśmy również kolację.

Następnego dnia rano udaliśmy się do Ambasady Afganistanu, otrzymaliśmy do wypełnienia wnioski, wpłaciliśmy 100 USD od osoby za wizę i 100 USD za pozwolenie na wjazd samochodem do Afganistanu. Niestety okazało się, że wizy otrzymamy dopiero jutro. Takie są już realia wyprawowe, nie wszystko się udaje tak jak byśmy chcieli. Na szczęście tak obliczyłem cały przejazd, iż mamy zapas dni na tego typu nieprzewidziane zdarzenia.

Spędzamy miły wieczór w knajpie w parku nad brzegiem  rwącego Guntu (dopływu Panju).

Nocleg u rodziny (15 USD).

17 lipiec 2018

0 km

9.30 – 18.00, opuszczone gospodarstwo na M41 (Tadżykistan)

Rano rozstaliśmy się z Jankiem i Czobim. Wracają do Tavildary i zaczną działać z naprawą pompy wspomagania. W Tadżykistanie jeździ sporo Toyot, ale największa szansa na kupienie tej części jest w Duszanbe, a stolica została za nami. Na razie pozostaje nam kontakt sms i czasem słaba łączność internetowa. Zobaczymy jak się wszystko ułoży; my musimy ruszać dalej i na tym etapie nic nie możemy pomóc.

Powoli toczymy się trudną drogą, wolna jazda pozwala na oglądanie rewelacyjnych krajobrazów. Często się zatrzymujemy, nagrywamy i fotografujemy. Po południu dojeżdżamy do największej miejscowości regionu – Kalaikhum. Dobre miejsce na obiad i zakupy. Od tego momentu będziemy jechali wzdłuż granicznej rzeki Panj, po prawej stronie mamy Afganistan.

Trasa nadal jest w fatalnym stanie więc nie ma sensu na siłę jechać tylko znajdujemy dobre miejsce na nocleg. Zatrzymujemy się w opuszczonym gospodarstwie z widokiem na Afganistan.

Nocleg na trasie.

16 lipiec 2018

0 km

9.30 – 17.30, przed Przełęczą Khaburabot (Tadżykistan)

Gdy rano składamy namioty pojawia się pasterz. Wczoraj obiecaliśmy, że wejdziemy do niego na śniadanie więc musimy dotrzymać słowa. Wsiada do jednego z naszych aut i prowadzi do siebie. Wioska Darband znajduje się w oddaleniu od głównej drogi, musimy się trochę wspiąć. W domu przyjmuje nas cała rodzina, siadamy na tarasie i zajadamy się pysznym śniadaniem. Wszystkie produkty są własnej produkcji: lepioszka wypiekana w domowym piecu, ser i śmietana, dżem i kompot morelowy. Posiedzieliśmy, porozmawialiśmy, udało się zrobić dobre zdjęcia. Takie spotkania są istotą naszych wypraw i na zawsze zostają w pamięci.

Pożegnaliśmy się i ruszyliśmy dalej. Po około 20 km. zatrzymujemy się na skrzyżowaniu dróg. A372 prowadzi na północ do granicy z Kirgistanem, a nasza M41 na południe do granicy z Afganistanem. Na takich rozjazdach są posterunki policyjne, obowiązkowe spisanie paszportów i jedziemy dalej.

Nawierzchnia natychmiast się zmienia, z w miarę dobrego asfaltu mamy polną drogę z dziurami. Od rozjazdu nigdy nie było asfaltu mimo, że M41 to czerwona droga na mapie i główny trakt drogowy w Tadżykistanie. Tempo poruszania drastycznie nam spada, rozwijamy średnio 20 km/h.

W trakcie drogi Janek diagnozuje problem z pompą wspomagania. We wiosce Tavildara znajduje się policyjny punkt kontrolny, jest tutaj granica prowincji i jest to największa miejscowość w okolicy. Jedyne miejsce, aby próbować naprawić usterkę.

Wyjeżdżamy kilkanaście kilometrów za Tavildarę i nad rzeką rozkładamy biwak. Musimy ustalić strategię działania; oczywiste jest to, że nie możemy czekać na Janka, gdyż wszyscy muszą zdążyć na samolot w Kazachstanie. Janek nie ma szans na dalszą jazdę z tą usterką wobec czego wróci jutro do Tavildary, a my zabieramy jego pasażerkę do naszych samochodów i jedziemy dalej. Ustalamy, że ostatecznie spotkamy się na wjeździe do Doliny Bartang, bo tam musimy się wrócić po eksploracji Afganistanu.

Wieczorem okazuje się, że wybrane przez nas miejsce noclegowe przypadło do gustu dwóm motocyklistom z Wielkiej Brytanii i Belgii oraz podróżnikowi z Włoch.

Mimo niepewności co do dalszego uczestnictwa Janka w wyprawie internacjonalny wieczór był bardzo miły.

Nocleg na trasie.

15 lipiec 2018

0 km

9.00 – 18.30, wioska Darband (Tadżykistan)

Na dzisiaj mamy zaplanowane załatwienie kilku spraw. Będąc w Duszanbe musimy zakupić kartę SIM do internetu, zakupić lokalną walutę i zjeść dobre śniadanie.

Wystartowaliśmy do stolicy i nadal po dobrym asfalcie dotarliśmy do miasta. Duszanbe ma około 800 000 mieszkańców, ale jest dobrze skomunikowane i nie utknęliśmy w żadnym korku. Plusem na pewno było to, że wjechaliśmy tutaj w niedzielę. Zaparkowaliśmy w centrum i skierowaliśmy się do dobrze wyglądającej knajpy. Dostaliśmy rewelacyjne dania i zapłaciliśmy niewielkie pieniądze. Po drugiej stronie ulicy zorganizowaliśmy również karty do internetu. Po załatwieniu spraw szybko wyjeżdżamy z Duszanbe – przygoda czeka na nas poza miastami i utartymi szlakami.

Za stolicą droga jest w całkiem dobrym stanie, ale drastycznie zmieniają się warunki. Powoli zaczynamy się wspinać na przełęcze, później z nich zjeżdżać, później znowu wspinać itd. Nasze samochody nie są przystosowane do szybkiego pokonywania zakrętów więc wszystko trwa dłużej. Nie ma sensu dłużej jechać i wieczorem zjeżdżamy nad rzekę Wachsz.

Po rozłożeniu biwaku odwiedza nas miejscowy pasterz i zaprasza do siebie do domu, ale grzecznie odmawiamy i przekładamy zaproszenie na śniadanie.

Nocleg na trasie.

14 lipiec 2018

0 km

11.00 – 18.00, za Tunelem Śmierci (Tadżykistan)

Oprócz nas przy jeziorze obozowali również Tadżykowie. Rano zanim wyjeżdżamy mamy długą sesję fotograficzną i rozmowy z miejscowymi. Wszystko przeciąga się do 11.00, ale czasu mamy dużo i nigdzie się nie spieszymy. Aby dotrzeć do głównej drogi musimy pokonać ponad 50 km szutrówki. Mijamy interesujące wioski, piękne krajobrazy, ciekawych autochtonów.

Dojeżdżamy do głównej drogi i wracamy na dobry asfalt. Jedziemy do Duszanbe i po drodze oprócz pięknych krajobrazów nie mamy zbyt wielu atrakcji. Jedyną jest tzw. Tunel Śmierci, który pokonuje się pod Przełęczą Anzob. Jednak obecnie tunel został wyremontowany i trudno go już nazywać Tunelem Śmierci. Na całej długości jest położony asfalt, nie wystają żadne druty i nie płynie, ani nie kapie już żadna woda w tunelu. Co prawda oświetlenia jeszcze nie ma, ale dreszczyk emocji już zniknął.

Niepocieszeni wyjechaliśmy z tunelu i zaczęliśmy poszukiwać miejsca na biwak. Zjechaliśmy nad samą rzeczkę i rozłożyliśmy namioty. Byliśmy w rewelacyjnym miejscu.

Nocleg na trasie.

13 lipiec 2018

0 km

13.00 – 18.30, Siedem Jezior (Tadżykistan)

Od momentu spotkania się z uczestnikami dolatującymi rozpoczął się II etap wyprawy. Oznaczało to, że zdecydowanie zwalniamy tempo, przejeżdżamy mniej kilometrów dziennie, szybciej zatrzymujemy się na noclegi i poświęcamy więcej czasu na fotografie, nagrywanie, zwiedzanie. Na każdej wyprawie wygląda to inaczej, ale na każdej, którą realizowałem były bardzo długie odcinki tzw. dojazdówek, czy tranzytów. Właśnie ten tranzyt już nam się skończył i dodatkowo wjeżdżamy dzisiaj do Tadżykistanu, gdzie średni przebieg dzienny zdecydowanie nam się zmniejszy.

Rano również zwiedzamy Samarkandę i wyjeżdżamy po południu. Jedziemy na granicę z Tadżykistanem wprost na Pendzhikent. Mamy szczęście, ponieważ od początku 2018 roku Uzbekistan dogadał się wreszcie z Tadżykistanem w sprawie ponownego otwarcia granicy w Sarazmie. Nie ma potrzeby objazdów na północ lub południe po 300 km. tylko w prostej linii robimy 50 km. i jesteśmy na granicy.

Uzbecy sprawnie odprawiają nasze 3 pojazdy w 45 minut, a Tadżykowie standardowo „welcome to Tajikistan” i tylko 30 minut. Nawet nie mieli ochoty spojrzeć na samochody. Pozytywną zmianą jest również nowy asfalt położony do Duszanbe.

My jednak się nie spieszymy i zjeżdżamy na trasę do Siedmiu Jezior. Oglądamy malownicze jeziora i organizujemy sobie biwak przy jednym z nich.     

Nocleg na trasie.

11 - 12 lipiec 2018

0 km

15.00 – 21.00, Samarkanda (Uzbekistan)

Do Samarkandy mamy blisko więc ustaliliśmy, że rano zwiedzamy jeszcze Bucharę, robimy zakupy pamiątek (które tutaj mają rozsądne ceny i są w dużej ilości) i około południa ruszamy. Rano okazało się jednak, że w Toyocie Janka odezwała się następna usterka. Tym razem problem był większy; zawiódł zawór odcinający dopływ paliwa. Cokolwiek to znaczyło, sprowadzało się do tego, że samochód nie chciał odpalić. Janek wyciągnął swoją ogromną bibliografię dotyczącą naszego modelu Toyoty (wozi ją w aucie) i znalazł problem. Z wymontowaną częścią ruszył w miasto i udało się zorganizować zamiennik. Awaria Janka dała nam jeszcze kilka godzin na Bucharę.

Ostatecznie wyruszyliśmy o 15.00 i wieczorem dojechaliśmy do Samarkandy. W przeciwieństwie do Buchary nie ma tutaj dużego wyboru bazy noclegowej. Zatrzymaliśmy się pod samym Registanem i grupami rozeszliśmy się na poszukiwania. Nie było z czego wybierać i zatrzymaliśmy się w jakimś hotelu w centrum. Nie był ani za czysty, ani przyjemny, ale to była jedyna opcja.

Podobnie jak w Chiwie zostajemy tutaj dwa dni, które przeznaczamy na odpoczynek, zwiedzanie i leczenie się z zatruć pokarmowych, które dopadły nas wszystkich po miejscowej kolacji.

Noclegi w hotelu (86 000 UZS).

10 lipiec 2018

0 km

9.30 – 17.00, Buchara (Uzbekistan)

Odpoczęliśmy w Chiwie, a przede wszystkim przyzwyczailiśmy się do upałów. Ciągłe przebywanie w temperaturze powyżej 43ºC trudno nazwać odpoczynkiem. W tych warunkach najrozsądniej przebywać w klimatyzowanych pomieszczeniach, w czasie największego upału nic nie robić i wlewać w siebie ogromne ilości płynów. Jakiekolwiek spacery można realizować po zachodzie słońca. Będzie tak przez cały pobyt w Uzbekistanie, a szansa na niższą temperaturę może być dopiero po wjechaniu do Tadżykistanu.

Dzisiaj w planach na razie Buchara. Z Chiwy wyjeżdżamy nową autostradą, która była budowana gdy byłem tutaj w roku 2012. Od miejscowości Beruni, przez 250 km. jedzie się rewelacyjnie. Przy takiej nawierzchni nawet upał staje się do zniesienia. Wjeżdżamy do Buchary i kierujemy się od razu na centrum. Przed historycznym centrum miasta można znaleźć dziesiątki miejsc noclegowych na każdą kieszeń. Skwapliwie z tego korzystamy i znajdujemy nocleg w hotelu Pavrin.

Na zwiedzanie przeznaczamy wieczór i jutrzejszy poranek. Na Bucharę to w zupełności wystarcza.  

Nocleg w hotelu Pavrin (88 000 UZS).

8 - 9 lipiec 2018

0 km

8.30 – 15.00, Chiwa (Uzbekistan)

Ekipa dolatuje do Urgencz o 9.00; my nie możemy się tam pojawić rano gdyż musimy obowiązkowo obejrzeć Muzeum Sztuki Współczesnej w Nukus. Z uzyskanych informacji wynikało, że muzeum otwiera się o 9.00, ale gdy dojechaliśmy okazało się, że o 11.00. Uczestnicy muszą sobie jakoś poradzić, a my musimy gdzieś przeczekać niemiłosierny skwar.

Nukus jest miastem nowym, obecnie intensywnie rozbudowywanym, trudno znaleźć tutaj coś na wzór starego miasta. Wjeżdżamy samochodami gdzieś w centrum, siadamy w czajchanie i przy lodowatych napojach próbujemy przeczekać dwie godziny.

Gdy oglądamy eksponaty w muzeum otrzymujemy informację, że ekipa dotarła już do Chiwy i czeka na nas w hostelu. Dobra informacja; nie musimy się spieszyć i możemy od razu jechać do Chiwy.

Po południu dojeżdżamy do Chiwy. Wszyscy jesteśmy w komplecie, możemy rozpocząć II etap wyprawy.

Chiwa jest właściwym miejscem, aby zatrzymać się na dłużej. Podobnie jak starożytne karawany, my również po 9 dniach podróży i biwakowych noclegach z przyjemnością prześpimy się w wygodnych pokojach z włączoną klimatyzacją.

Przez dwa dni wypoczywamy i zwiedzamy Chiwę.

Noclegi w hostelu Alibek (12 USD).

7 lipiec 2018

0 km

10.30 – 20.30, Khojayli (Uzbekistan)

Jestem zadowolony po wczorajszych, a w zasadzie dzisiejszych „osiągnięciach”. Przejechaliśmy konkretny  dystans i granica też już za nami. Dzisiaj mamy cały dzień na zbliżenie się do Nukus, a jutro pozostanie nam tylko odebranie uczestników z Urgencz dokąd dolatuje samolot. Piszę o Nukus, ponieważ mamy tam do obejrzenia jedno z najlepszych muzeów sztuki współczesnej na świecie – Muzeum Sztuki Karakałpackiej Igora Sawickiego.

Położyliśmy się spać nad ranem i nie dane nam było zbyt długo odpocząć. Na tej jałowej pustyni Republiki Karakałpackiej rządzi słońce, które skutecznie wygania nas z namiotów. Pakujemy obóz i ruszamy przez pustkę. Rano temperatura szybko osiąga 40ºC. Trasa jest fatalna, stary asfalt z dziurami; jak dołożymy do tego wszechobecny kurz i pył pustynny mamy prawdziwą wyprawę. Właśnie dla tych chwil tutaj jesteśmy. Pierwsza czajchana i tak naprawdę pierwsze oznaki życia na tym terenie są po 160 km. od granicy. Później pustka ponownie do Khojayli.

W Khojayli zjadamy pierwszy uzbecki posiłek i obowiązkowo myjemy samochody. Nieprawdą jest, że uzbecka policja zatrzymuje za brudne auta, ale zdecydowanie lepiej użytkuje się samochód bez kilogramów piasku.

Miejsce na nocleg znajdujemy nad jednym z kanałów Amu-darii. Możemy się odprężyć, bo do Urgencz mamy niecałe 200 km. i zrealizowaliśmy pierwszą część planu wyprawy.

Nocleg na trasie.

6 lipiec 2018

0 km

8.30 – 4.00, za granicą uzbecką (Uzbekistan)

Przez ostatnie dwa dni nie pokonaliśmy dużych dystansów, a do Chiwy mamy około 1 300 km. Tam mamy się spotkać z uczestnikami dolatującymi w niedzielę. Zostały nam 3 dni jazdy i jedna granica do pokonania. Teoretycznie po 400 km. dziennie, ale różnie może być i dzisiaj musimy trochę nadrobić.

Trasa wiedzie cały czas przez step, temperatura jest zabójcza, 45ºC w cieniu, ale cienia i tak tutaj nie ma.

Nie pozostaje nic tylko cały dzień jechać. Mijamy Atyrau i Kulsary. Ostatnią miejscowością przed granicą jest Beyneu, uzupełniamy paliwo i ruszamy w stronę granicy. Niestety droga z Beyneu nadal jest tragiczna. Nowy asfalt jest już kładziony, ale nie załapaliśmy się na niego; 80 km. odcinek pokonujemy w 3,5 h.

Na granicę podjeżdżamy o północy. Poprzez budowę drogi nie byłem w stanie zauważyć kolejki samochodów osobowych i przejechałem obok ciężarówek pod samą bramę kontroli kazachskiej. Wcisnęliśmy się za ostatnim samochodem i zostaliśmy wpuszczeni na terminal. Zupełnym przypadkiem ominęliśmy długą kolejkę. Gdy już jesteśmy na terminalu Kazachowie traktują nas uprzywilejowanie, wpuszczają nas bez kolejki do kontroli paszportowej i celnej. Wszystko trwa 45 minut i wyjeżdżamy z Kazachstanu.

Po stronie uzbeckiej nie liczyłem na żadne przywileje, ale okazało się, że również nas wpuszczono bez kolejki. Tylko ze względu na większą ilość dokumentów odprawa trwała dłużej. Po godzinie jesteśmy po wszystkim i wyjeżdżamy z terminala.

Jesteśmy potwornie zmęczeni więc kilkanaście kilometrów za granicą zjeżdżamy w step i zatrzymujemy się na nocleg.

Nocleg na trasie.

5 lipiec 2018

0 km

8.30 – 19.30, przed Atyrau (Kazachstan)

Gdy pojawiają się problemy natury „dokumentacyjnej” tak jak na granicy rosyjskiej przyjmuję je na chłodno. Nauczyłem się na wielu wyjazdach, że prędzej czy później można je opanować i spokojnie jechać dalej. Przydają się zdolności negocjacyjne, czasem pomaga parę dolarów, uśmiech, znajomość języka lub nawet czasem udawanie, że się go nie potrafi. Jednak gdy zdarza się awaria techniczna pojazdu ogarnia mnie zawsze lekkie przerażenie i obawa, że wszystko się posypie.

Na szczęście na tej wyprawie jechał z nami swoją Toyotą Gałka – specjalista od „siedemdziesiątek”. Jego prawie trzydziestoletnia Toyota nie miała przed nim żadnych tajemnic. Po głębszych przemyśleniach Janek rozwikłał wczorajszy problem ze skokami temperatury i mogliśmy dzisiaj ruszyć w stronę Kazachstanu. Do granicy jest tylko 70 km., przeprawa po pontonowym moście na rzece Buzun (od lat bez zmian) i ustawiamy się w niedużej kolejce samochodów. W kolejce w większości stoją Kirgizi z zakupionymi w Armenii samochodami, które prowadzą do Kirgistanu. Dzięki Unii Celnej WNP w Armenii można kupić samochody w dobrych cenach i wszystkie nacje należące do wspólnoty skrzętnie z tego korzystają.

Na granicy spędzamy 2 godziny z czego większą część po stronie rosyjskiej. Kazachowie odprawiają nas w szybkim tempie, nie interesują się zbytnie zawartością samochodów.

Po stronie kazachskiej należy obowiązkowo zakupić ubezpieczenie OC dla pojazdów; policja to sprawdza więc nie warto ryzykować. Wymiana dolarów na tenge odbywa się u starszych pań, które oferują całkiem przyzwoity kurs wymiany. Po wszystkich formalnościach ruszamy w stronę Atyrau.

Droga do Atyrau jest nadal w fatalnym stanie, ale jej początkowy 50 km. odcinek można przejechać nowym asfaltem przez wioski od południ